Vehabizam
Arapsko proljeće dovelo je jačanja islamskog ekstremizma koji je politički zavladao ili pak ojačao diljem arapskog svijeta. Srodni pokreti poput vehabizma, salafizma i kutbizma (Qutbism) ističu se svojom netrpeljivošću prema drugim religijama i prema onim muslimanima koji slijede druge pokrete ili drugačije interpretacije.
Sirijski i irački mediji često koriste pojam 'takfiri' da opišu militante sa kojima se njihove snage sigurnosti sukobljavaju. Takfir bi bio onaj musliman koji drugom muslimanu osporava njegov Islam tj. proglašava ga nevjernikom. Vehabije i ostali spomenuti pokreti snažno su takfirskog karaktera. Osim šijita koje proglašavaju nevjernicima, vehabije kao relativno mlad izdanak sunitskog Islama teže sve ostale sunite prevesti na svoje vjersko-političke pozicije. Vehabije za sebe tvrde da su oni istinski suniti čime ostale sunite stavljaju u vjernike drugog reda.
Sljedbenici tradicionalnog sunizma smatraju pak vehabije pseudo-sunitskim pokretom.
Zubair Qamar koji se bavi istraživanjem fenomena vahabizma piše:'Iako mnogi misle da je vehabijski teror nedavna pojava koja cilja jedino nemuslimane, mnoge će iznenaditi kad saznaju da su ortodoksni sunitski muslimani bili prvi koje se u valovima poklalo vehabijskim masakrima u Arabiji prije više stotina godina.' Dakle, od uspostave Saudijske Arabije do današnjeg dana vehabije provode subverziju sunitskog Islama svojom novom - doslovnom metodom tumačenja islamskih spisa. Globalsecurity.org to opisuje ovako 'Vehabizam je reformistički pokret koji je započeo prije 200 godina s ciljem oslobođenja islamskih društava od kulturnih običaja i interpretacija stečenih kroz stoljeća.' Profesor sa Islamskog teološkog fakulteta u Sarajevu, dr. Rešid Hafizović, ovako opisuje vehabizam: 'Vehabizam je, načelno govoreći, jedan, hajde da kažemo, interpretativni tok, iako je to za sami vehabizam prejak naslov. Njega je teško porediti sa drugim interpretativnim tradicijama Islama i drugim misaonim tokovima. Vehabizam ne može biti isto što i sunizam, još manje može biti isto što i sufizam, na kraju krajeva, što i šiizam…Vehabizam je redukcionizam.'
Iako se vehabizam predstavlja kao povratak korijenima on je u suštini anti-tradicionalan jer je neprijateljski raspoložen prema tradicionalnoj interpretaciji i prema islamskoj kulturnoj tradiciji. Vehabizam je reduciran na provedbu vjerskih rituala i rigidnu primjenu šerijata. U svojoj potrazi za korijenima on ne ide putem traženja duhovne prosvjećenosti i spoznaje već putem uspostave primitivnih društvenih odnosa.
Sufizam
Za razliku od vehabizma koji predstavlja relativno mlad pokret, sufizam je pokret koji postoji u islamskom svijetu od osmog ili devetog stoljeća. Sufizam je islamski pokret čiji sljedbenici teže pronaći božansku istinu i ljubav kroz spoznaju i osobni susret s Bogom. Sufije su asketski pokret koji teži skromnosti i odbijanju zemaljskih stvari.
Dr. Alan Godlas, University of Georgia, opisuje sufizam kao mističnu, psiho-spiritualnu dimenziju Islama. Neka od najpoznatijih književnih djela islamske kulture nastala su kao plod sufijskog djelovanja. Škola sufijskog učenja ovako opisuje sufizam: "Sufizam nije usmjeren samo na pročišćavanje pojedinca. Dok teži k nesebičnosti, 'salik' (spiritualni putnik) također posvećuje njegovo ili njezino shvaćanje k poboljšavanju društvenog i kulturnog stanja zajednice, nacije i čovječanstva u cjelini. Ova predanost službovanju čini sufizam dinamičnom, transformirajućom silom na svim razinama, od osobne do globalne."
Na Balkanu sufije su poznate pod nazivom derviši dok je elemente njihovog svjetonazora i filozofije opisao Meša Selimović u klasiku jugoslavenske književnosti 'Derviš i smrt'. Turski autor Henry Bayman, inače sljedbenik sufizma, opisuje kako sve religije imaju svoju egzoterijsku tj. vanjsku i ezoterijsku tj. unutrašnju razinu. Vanjski tj. egzoterijski aspekti Islama poznati su kao Sveti zakon ili Šerijat, dok su spiritualni ili ezoterijski aspekti poznati pod nazivom sufizam. Ta dva aspekta bi trebalo kombinirati pošto se nalaze u međuovisnosti. Očito je da kod vehabizma i njegovog tumačenja postoji nedostatak ili čak potpuno izuzeće ezoterijskih aspekata Islama. Za razliku od vehabizma koji je po karakteru isključiv, sufizam je tolerantan i prihvaća tuđa uvjerenja. Za razliku od vehabizma koji teži snažnom izražavanju kroz politiku, sufizam je umnogome apolitičan što mu trenutno predstavlja najveći nedostatak da se obrani i da se transformira u političku silu.
Vehabizam protiv sufizma
Egipat – Nakon dolaska Muslimanskog bratstva na vlast i političkog jačanja militantnog salafizma, sufijski redovi u Egiptu počeli su osnivati popularne odbore kako bi zaštitili svoja svetišta i džamije od 'radikalnih salafita'“, prenosi Ahram online u travnju ove godine. Ta vijest je objavljena nakon što su salafitski ekstremisti zapalili sufijska svetišta i džamije u gradu Tala u delti Nila. U članku stoji da 'salafiti osuđuju sufizam i smatraju sufijska svetišta formom idolpoklonstva'. U Egiptu živi najmanje 6 milijuna sljedbenika sufizma, gornja procjena ide do 15 milijuna.
U kolovozu 2012. skupina egipatskih sufija zajedno sa ugroženim koptskim kršćanima osnovala je Egipatsku ligu da se zajedno zaštite od napada ekstremista. Šejk Aboul Azayem to prigodom izjavio:'Ideja o osnivanju (zajedničke) struje uslijedila je nakon napada pokrenutog od brojnih pripadnika Muslimanskog bratstva i salafita na neka svetišta i crkve, a otkrili smo da tvrdolinijaške…islamističke struje ciljaju nas sufije i kršćane.'
U travnju 2011. godine sufijski lideri zatražili su zaštitu države nakon prepada na sufijsku džamiju u Aleksandriji. Džamija El-Mursi Abul Abbas najpoznatija je džamija u Aleksandriji. The Guardian je tada prenio da salafiti smatraju sufije agentima Zapada i hereticima. Iako zapadni mediji često opisuju sufije kao umjerene muslimane naspram ekstremnih salafita i vehabija, upravo ovi potonji predstavljaju zapadne marionete u geopolitičkom preslagivanju Bliskog istoka. Iako je sufizam utjecao na neke od osnivača Muslimanskog bratstva, npr. na Hassana al-Bannu, to očito danas ne pomaže ugroženim sufijama u Egiptu.
Poštovani, za čitanje cijelog ovog teksta morate biti pretplatnik.
